Przeciwdziałanie praniu pieniędzy (ang. Anti-Money Laundering, AML) oraz finansowaniu terroryzmu (ang. Counter-Terrorist Financing, CTF) stanowi jeden z kluczowych elementów bezpieczeństwa systemu finansowego w Polsce i na świecie. Biura rachunkowe, ze względu na charakter świadczonych usług oraz dostęp do poufnych danych finansowych, odgrywają w tym zakresie szczególnie istotną rolę. Poniższy artykuł prezentuje najważniejsze aspekty dotyczące ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w kontekście funkcjonowania biur rachunkowych w 2025 roku, z uwzględnieniem zarówno obowiązków wynikających z przepisów krajowych, jak i unijnych dyrektyw AML/CTF.

Aktualnie obowiązującym w Polsce aktem prawnym regulującym obszar przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu jest:

W roku 2025 ustawodawca przewiduje dalsze dostosowania krajowych przepisów do 6 Dyrektywy AML (6AMLD) oraz kolejnych europejskich regulacji (np. tzw. „Pakiet AML 2021”), które skupiają się m.in. na:

Polska, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, jest zobowiązana do implementacji rozwiązań wynikających z dyrektyw AML/CTF.

Najważniejsze z nich to:

Kolejne projekty unijne – tzw. 7 Dyrektywa AML (AMLD7) oraz Pakiet AML z 2021 r., które wprowadzają dalsze uszczelnienia w obszarze AML/CTF.

Do 2025 r. część z powyższych regulacji została już transponowana do polskiego prawa, a proces implementacji jest kontynuowany, kładąc coraz większy nacisk na cyfryzację, automatyzację procesów AML oraz wszechstronne monitorowanie transakcji.

Ustawa AML wyraźnie wskazuje na katalog „instytucji obowiązanych”, które muszą wdrażać procedury zabezpieczające przed praniem pieniędzy i przeciwdziałaniem finansowaniu terroryzmu. Do tego grona – obok banków, firm ubezpieczeniowych, kantorów, doradców podatkowych czy notariuszy – zalicza się także biura rachunkowe.

Ma to związek z faktem, że biura rachunkowe:

W konsekwencji biura rachunkowe zobowiązane są do spełnienia szeregu obowiązków, które minimalizują ryzyko wykorzystania ich działalności do prania pieniędzy czy finansowania terroryzmu.

Biura rachunkowe są zobowiązane do stworzenia i regularnej aktualizacji wewnętrznej procedury AML, która określa:

Dokument ten jest podstawą działania biura rachunkowego w zakresie AML/CTF i powinien być dostosowywany do zmieniających się przepisów oraz specyfiki klientów obsługiwanych przez biuro.

Jednym z najważniejszych wymagań wobec instytucji obowiązanych jest identyfikacja i weryfikacja klienta przed nawiązaniem współpracy oraz w trakcie jej trwania, jeżeli pojawiają się przesłanki zmiany oceny ryzyka. W praktyce oznacza to:

Biura rachunkowe powinny prowadzić ocenę ryzyka dla każdego nowego klienta, a następnie na bieżąco monitorować jego transakcje. Elementy oceny ryzyka obejmują m.in.:

W ramach monitorowania transakcji biura rachunkowe powinny identyfikować te operacje, które mogą budzić wątpliwości, np.:

Biura rachunkowe mają obowiązek zgłaszania do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF) każdej transakcji lub okoliczności, które mogą wskazywać na pranie pieniędzy lub finansowanie terroryzmu. Wątpliwości często wywołują transakcje gotówkowe, nietypowe przelewy czy operacje między podmiotami powiązanymi w egzotycznych jurysdykcjach.

W Polsce funkcjonuje też System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej (STIR), który służy do analizy ryzyka w zakresie prania pieniędzy i uchylania się od opodatkowania. Choć STIR głównie obejmuje banki i skarbówkę, jego wyniki mogą być istotne dla biur rachunkowych w ocenie ryzyka klientów.

Zgodnie z ustawą AML, dokumentacja związana z identyfikacją klienta oraz przeprowadzanymi transakcjami musi być przechowywana co najmniej przez 5 lat od zakończenia relacji z klientem lub od daty przeprowadzenia operacji. W 2025 roku rosnąca rola digitalizacji spowoduje, że większość biur rachunkowych będzie prowadzić dokumentację w formie elektronicznej, z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa i ochrony danych osobowych (RODO).

Wdrożenie procedur AML/CTF wymaga odpowiedniego przeszkolenia całego personelu biura rachunkowego. Pracownicy powinni znać:

Ustawodawca kładzie nacisk na regularne odświeżanie wiedzy pracowników (minimum raz w roku) oraz dostosowywanie szkoleń do specyfiki biura rachunkowego.

W 2025 roku w biurach rachunkowych będzie widoczny trend szerokiego wykorzystania narzędzi informatycznych do:

Dzięki temu biura rachunkowe mogą szybciej wykrywać potencjalnie podejrzane transakcje i minimalizować ryzyko sankcji. Jednak wdrożenie takich systemów wiąże się z dodatkowymi kosztami i koniecznością zapewnienia odpowiedniej infrastruktury IT oraz specjalistów.

W związku z dynamiczną globalizacją i rozwojem przestępstw gospodarczych organy państwowe coraz częściej stawiają na międzynarodową wymianę informacji. Biura rachunkowe, obsługując klientów zagranicznych, będą musiały:

Rozwój kryptowalut oraz usług opartych na technologii blockchain stanowi kolejne wyzwanie dla biur rachunkowych, gdyż przepływy finansowe w kryptowalutach mają inny charakter niż tradycyjne operacje bankowe. Ustawodawca już w 2018 r. (AMLD5) wprowadził częściowe regulacje dotyczące giełd i kantorów kryptowalut. W 2025 roku można spodziewać się dalszego uszczegółowienia przepisów i zacieśnienia nadzoru, co oznacza dla biur rachunkowych:

Ustawodawca przewiduje wysokie kary finansowe za naruszenia przepisów AML, w tym do kwot sięgających milionów złotych, a w skrajnych przypadkach – nawet do 5 mln euro lub 10% rocznego obrotu w zależności od tego, która wartość jest wyższa. Ponadto mogą zostać nałożone sankcje administracyjne, takie jak cofnięcie uprawnień do prowadzenia biura rachunkowego.

W przypadku osób fizycznych, w tym członków zarządu czy pracowników biur rachunkowych, którzy umyślnie nie dopełnili obowiązków związanych z AML/CTF, przewidziana jest także odpowiedzialność karna (grzywny, a nawet kara pozbawienia wolności w szczególnie poważnych przypadkach).

W 2025 roku przepisy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu są nadal zaostrzane, a nadzór nad ich przestrzeganiem staje się coraz bardziej szczegółowy. Biura rachunkowe z racji swojego statusu „instytucji obowiązanych” muszą zachować szczególną staranność w procesach identyfikacji klientów, oceny ryzyka, monitorowania transakcji i raportowania podejrzanych operacji.

Rosnące znaczenie nowych technologii, w tym kryptowalut i rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji, wymaga od biur rachunkowych wdrażania nowoczesnych narzędzi i systemów, które umożliwią skuteczną identyfikację nadużyć finansowych. Z kolei regularne szkolenia personelu oraz systematyczna aktualizacja procedur AML to klucz do zapewnienia zgodności z dynamicznie zmieniającymi się regulacjami krajowymi i unijnymi.

Mimo że wdrożenie i utrzymanie procedur AML/CTF wiąże się z pewnymi kosztami i wysiłkiem organizacyjnym, korzyścią jest większe bezpieczeństwo działalności, zaufanie klientów oraz uniknięcie dotkliwych sankcji. W kontekście ciągłego rozwoju przepisów i narzędzi do walki z przestępczością finansową, podmioty aktywnie dbające o transparentność i zgodność z prawem zyskują przewagę konkurencyjną i budują trwałą reputację na rynku.